Giải pháp thực hiện hiệu quả các chính sách
giáo dục, phân luồng, hướng nghiệp cho học sinh thành phố Lào Cai
phù hợp với sự phát triển kinh tế xã hội của tỉnh
Từ khi tái lập tỉnh (vào năm 1991) đến nay, sự nghiệp giáo dục Lào Cai đã có bước chuyển biến rất mạnh mẽ: Lào Cai đã đạt PCGDTH-XMC (1997), PCGD THCS (2003) và đạt chuẩn PCMGMN cho trẻ 5 tuổi (2013). Lào Cai luôn đứng trong TOP 20 về kết quả thi tốt nghiệp THPT; kết quả thi học sinh giỏi quốc gia năm 2023 Lào Cai đứng thứ 18/63 tỉnh thành toàn quốc, nhiều học sinh Lào Cai đạt giải cao trong các cuộc thi, hội thi VHNT, TDTT, KHKT trong nước và quốc tế.
Công tác phân luồng, hướng nghiệp học sinh, đặc biệt là học sinh sau tốt nghiệp THCS, THPT trong những năm vừa qua đã có những dấu hiệu tích cực như tỷ lệ học sinh tốt nghiệp THCS, THPT đi học nghề các trình độ tăng lên, tỷ lệ học sinh bỏ học giảm dần. Tuy nhiên, tỷ lệ HS tốt nghiệp THCS, THPT bỏ học, lao động trực tiếp vẫn chiếm tỷ lệ cao (THCS: chiếm 13,21%; THPT: chiếm 25,03%). Tỷ lệ HS tốt nghiệp THCS tham gia học nghề các trình độ đã tăng lên nhưng vẫn thấp so với trung bình cả nước; mục tiêu đến năm 2025 của tỉnh Lào Cai là đạt 35 - 40%.
Riêng đối với Thành phố, kết quả phân luồng như sau:
1. Cấp THCS
- Số lượng, tỷ lệ học sinh tốt nghiệp THCS tăng dần từng năm và phân theo các luồng cơ bản đạt mục tiêu Kế hoạch phân luồng của UBND thành phố và phân vào các luồng có chuyển biến tích cực.
- Tỷ lệ học sinh tốt nghiệp THCS học lên THPT năm 2023 đạt 77,88% (tăng 1,52% so với năm 2022).
- Tỷ lệ học sinh tốt nghiệp THCS vào học tại các Trung tâm GDTX trên địa bàn đạt 19,22% (tham gia học nghề tại Trung tâm GDNN&GDTX, Cao đẳng Lào Cai.
- Tỷ lệ HS tốt nghiệp THCS lao động trực tiếp các năm ở mức thấp (Năm 2021: 2,86%; năm 2022: 0%; năm 2023: 1,1%).
- Học sinh tốt nghiệp THCS năm 2023 bỏ học, lao động trực tiếp đã giảm chiếm 1,22% giảm 1,64% so với năm 2022.
- Số học sinh học nghề tại trường nghề theo nhóm ngành (nghiệp vụ nhà hàng khách sạn, du lịch: 40%; điện dân dụng, công nghệ, hàn: 30%; tiếng Trung Quốc: 20%; kỹ thuật: 10%; thuỷ điện: 5 %; âm nhạc, hội hoạ: 5%).
2. Cấp THPT (tại các trường THPT, Nội trú và Trung tâm GDTX)
- Tỷ lệ học sinh tốt nghiệp THPT học tiếp Đại học năm 2023 đạt 76,24%.
- Tỷ lệ học sinh tốt nghiệp THPT học tiếp Cao đẳng năm 2023 đạt 6,28%.
- Tỷ lệ học sinh tốt nghiệp THPT tham gia học nghề ngắn hạn đến trình độ trung cấp đạt 6,45%; tham gia Du học chiếm 1,82%.
- Tỷ lệ HS tốt nghiệp THPT lao động trực tiếp chiếm 8,27%.
So với các huyện, thị xã, thành phố thì thành phố Lào Cai dẫn đầu về tỷ lệ học sinh tốt nghiệp THCS học tiếp lên THPT và Giáo dục thường xuyên; tỷ lệ tốt nghiệp THPT và THCS lao động trực tiếp thấp nhất.
Tuy nhiên công tác phân luồng tại thành phố còn một số hạn chế nổi bật sau:
- Tỷ lệ học sinh tốt nghiệp THCS tham gia học nghề các trình độ tính đến năm 2023 đạt 20,79% (còn thấp hơn 19,2% so với mục tiêu được giao đến năm 2025). Học sinh tốt nghiệp THPT học nghề trình độ cao đẳng thấp chiếm: 6,28%, học đại học cao (chênh lệch so với định hướng của Đề án, đến năm 2025: Học cao đẳng đạt: 35%).
- Vẫn còn học sinh tốt nghiệp THPT, THCS không học tiếp mà tham gia lao động trực tiếp.
- Tỷ lệ học sinh dự thi/HS tốt nghiệp THCS của một số trường vùng trung tâm thấp hơn tỷ lệ chung toàn tỉnh, thành phố, chưa tương xứng với tiềm năng của trường, cũng như của địa phương.
Để nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động giáo dục hướng nghiệp, phân luồng trong giáo dục, Nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI đã xác định: Đối với giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh… Bảo đảm cho học sinh có trình độ trung học cơ sở (hết lớp 9) có tri thức phổ thông nền tảng, đáp ứng yêu cầu phân luồng mạnh sau trung học cơ sở; trung học phổ thông phải tiếp cận nghề nghiệp và chuẩn bị cho giai đoạn học sau phổ thông có chất lượng; và Nghị quyết số 44/NQ-CP: “Triển khai phân luồng và định hướng nghề nghiệp ở giáo dục phổ thông”; Quyết định số 522/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ: Phê duyệt Đề án “Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông giai đoạn 2018 - 2025”; Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng: “Đẩy mạnh giáo dục kỹ năng sống, ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, công nghệ thông tin, công nghệ số trong giáo dục - đào tạo; Tiến tới phổ cập trung học phổ thông gắn với phân luồng trong giáo dục; Chuẩn bị nguồn nhân lực cho chuyển đổi số, phát triển kinh tế số, xã hội số”.
Để đạt mục tiêu huy động tối đa số học sinh tốt nghiệp THCS, THPT đi học các trình độ, Quyết định 2567/QĐ-UBND ngày 19/8/2019 của UBND tỉnh Lào Cai chỉ rõ: Thực hiện mục tiêu đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục hướng nghiệp trong giáo dục phổ thông, góp phần tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về công tác phân luồng học sinh sau trung học cơ sở và trung học phổ thông vào học các trình độ giáo dục nghề nghiệp phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và địa phương, đáp ứng nhu cầu nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực quốc gia, hội nhập khu vực, quốc tế.
Sở GD&ĐT đã tích cực thực hiện nhiều giải pháp thực hiện công tác hướng nghiệp, phân luồng: Tổ chức ngày hội hướng nghiệp, phân luồng cấp tỉnh; tổ chức các buổi hội thảo về công tác phân luồng; chỉ đạo các phòng GD&ĐT, các đơn vị trực thuộc thực hiện tốt công tác phân luồng, hướng nghiệp. Đề nghị Sở LĐ-TB&XH, UBND cấp huyện phối hợp chỉ đạo để đảm bảo đạt được mục tiêu tại Quyết định số 2567/QĐ-UBND ngày 19/8/2019 của UBND tỉnh.
Để làm tốt công tác hướng nghiệp, phân luồng, đạt được các chỉ tiêu, chỉ số đã xác định; trong thời gian tới Thành phố cần tập trung thực hiện một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm sau:
Thứ nhất, tiếp tục nâng cao nhận thức về giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh phổ thông qua việc đổi mới và tăng cường công tác thông tin, truyền thông nhằm nâng cao nhận thức của cơ quan quản lý giáo dục các cấp, các cơ sở giáo dục phổ thông, cha mẹ học sinh và học sinh cũng như các tầng lớp nhân dân về chủ trương giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông.
Tiếp tục cung cấp dữ liệu về nghề nghiệp, thị trường lao động; mô tả ngành nghề và thông tin tuyển dụng, sử dụng lao động của từng ngành nghề, phù hợp với từng vùng miền, khu vực. Kết nối giữa các trường phổ thông với cơ quan dự báo nhu cầu nhân lực, tổ chức hội nghề nghiệp, hội doanh nghiệp, các cơ sở giáo dục đại học, cơ sở giáo dục nghề nghiệp và các doanh nghiệp vào chuyên trang giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh phổ thông trên website của ngành, của địa phương.
Thứ hai, tiếp tục chỉ đạo đổi mới mạnh mẽ nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục hướng nghiệp, đẩy mạnh phân luồng trong trường phổ thông qua các môn học và hoạt động giáo dục trong nhà trường gắn với việc thực hiện đổi mới chương trình giáo dục phổ thông theo hướng tinh giản, hiện đại, thiết thực, phù hợp với lứa tuổi; tăng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tế cuộc sống. Bổ sung, cập nhật các nội dung giáo dục hướng nghiệp trong các môn học và hoạt động giáo dục phù hợp với thực tiễn; tích hợp trong chương trình các môn học và hoạt động giáo dục theo định hướng giáo dục tích hợp khoa học - công nghệ - kỹ thuật - toán phù hợp với xu hướng phát triển ngành nghề quốc gia, đáp ứng thị trường lao động, chuẩn bị điều kiện đào tạo nhân lực cho cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Đa dạng hóa, vận dụng linh hoạt các hình thức tư vấn hướng nghiệp phù hợp với tâm lý, sinh lý lứa tuổi; đảm bảo học sinh được tiếp cận đầy đủ thông tin về cơ sở giáo dục nghề nghiệp, xu hướng thị trường lao động và nhu cầu sử dụng của thị trường lao động.
Tăng cường phối hợp giữa các cơ sở giáo dục phổ thông, các cơ quan quản lý giáo dục với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trong hoạt động giáo dục hướng nghiệp và thu hút học sinh trung học sau khi tốt nghiệp vào học tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp.
Thứ ba, xây dựng, phát triển đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên tư vấn, nhất là phát huy vai trò của giáo viên chủ nhiệm để làm tốt công tác giáo dục hướng nghiệp, định hướng phân luồng học sinh trong các trường phổ thông nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo. Xây dựng tài liệu đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên tư vấn làm công tác giáo dục hướng nghiệp phải được trang bị đầy đủ kiến thức, kỹ năng trong hoạt động tư vấn, có phương pháp tư vấn hiện đại với sự trợ giúp của công nghệ thông tin phù hợp với từng cấp học.
Thứ tư, tăng cường cơ sở vật chất (phòng học bộ môn, phòng tin học), trang thiết bị dạy học tiên tiến gắn với giáo dục hướng nghiệp trong giáo dục phổ thông. Có cơ chế, chính sách hỗ trợ các trung tâm GDTX và trung tâm GDNN-GDTX để làm tốt công tác giáo dục hướng nghiệp, phân luồng học sinh phổ thông.
Thứ năm, huy động nguồn lực xã hội trong và ngoài nước tham gia giáo dục hướng nghiệp, định hướng phân luồng trong giáo dục. Tăng cường sự tham gia của các cơ sở GDNN, các doanh nghiệp trong xây dựng chương trình, tài liệu và đánh giá kết quả giáo dục hướng nghiệp đáp ứng yêu cầu thị trường lao động.
Xây dựng cơ chế phối hợp giữa CSGD phổ thông với các CSGD đại học, giáo dục nghề nghiệp, các cơ sở sản xuất, kinh doanh nhằm khai thác, sử dụng các điều kiện cơ sở vật chất, thiết bị dạy học phục vụ cho giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh phổ thông. Tăng cường công tác quản lý đối với giáo dục hướng nghiệp; Thường xuyên theo dõi, đánh giá chất lượng giáo dục hướng nghiệp, phân luồng trong giáo dục tại địa phương.
